लेखक: manojkumarvyas21

“कुरुक्षेत्र की प्राचीनता” भारतीय प्राचीन खगोल शास्त्रों में प्रतिपादित दिशा,देश व काल का विशिष्ट संयोग है कुरुक्षेत्र। सरस्वती व दृषद्वती नदियों के किनारों पर अनुष्ठित किए जाने वाले सत्रान्त यज्ञों व अनुष्ठानों की यज्ञवेदी है कुरुक्षेत्र ।धर्मनिर्णय हेतु महाभारत के युद्ध में रणबांकुरे हाथियों की चींघाडन का प्रामाणिक साक्ष्य है कुरुक्षेत्र । छठी शताब्दी में…

अथ षष्ठोऽध्यायः श्रीभगवानुवाच अनाश्रितः कर्मफलं कार्यं कर्म करोति यः।  स सन्यासी च योगी च न निरग्रिर्न चाक्रियः। १ । यं सन्यासमिति प्राहुर्योगं तं विद्धि पाण्डव। न ह्यसत्न्यस्तसङ्कल्पो योगी भवति कश्चन। २ ।  आरुरुक्षोर्मुनेयोंगं कर्म कारणमुच्यते । योगारूढस्य तस्यैव शमः कारणमुच्यते। ३ ।  यदा हि नेन्द्रियार्थेषु न कर्मस्वनुषज्जते । सर्वसङ्कल्पसन्यासी योगारूढस्तदोच्यते। ४ ।  उद्धरेदात्मनात्मानं नात्मानमवसादयेत् ।…

अथ पञ्चमोऽध्यायः अर्जुन उवाच सन्यासं कर्मणां कृष्ण पुनर्योगं च शंससि ।  यच्छ्रेय एतयोरेकं तन्मे ब्रूहि सुनिश्चितम् । १। श्रीभगवानुवाच  सन्न्यासः कर्मयोगश्च निःश्रेयसकरावुभौ ।  तयोस्तु कर्मसन्यासात्कर्मयोगो विशिष्यते । २। ज्ञेयः स नित्यसन्यासी यो न द्वेष्टि न काङ्क्षति ।  निर्द्वन्द्वो हि महाबाहो सुखं बन्धात्प्रमुच्यते। ३। साङ्ख्ययोगौ  पृथग्बालाः प्रवदन्ति न पण्डिताः।  एकमप्यास्थितः सम्यगुभयोर्विन्दते फलम् । ४। यत्साङ्ख्यैः प्राप्यते…

       अथ चतुर्थोऽध्यायः श्रीभगवानुवाच इमं विवस्वते योगं प्रोक्तवानहमव्ययम् ।  विवस्वान्मनवे प्राह मनुरिक्ष्वाकवेऽब्रवीत्। १ । एवं परम्पराप्राप्तमिमं राजर्षयो विदुः। स कालेनेह महता योगो नष्टः परन्तप। २। स एवायं मया तेऽद्य योगः प्रोक्तः पुरातनः।  भक्तोऽसि मे सखा चेति रहस्यं ह्येतदुत्तमम् । ३ ।          अर्जुन उवाच अपरं भवतो जन्म परं जन्म विवस्वतः । कथमेतद्विजानीयां त्वमादौ प्रोक्तवानिति ।…

अथ तृतीयोऽध्यायः अर्जुन उवाच ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते मता बुद्धिर्जनार्दन। तत् कर्मणि घोरे मां नियोजयसि केशव। १।  व्यामिश्रेणेव वाक्येन बुद्धि मोहयसीव मे। तदेकं वद निश्चित्य येन श्रेयोऽहमाप्नुयाम् । २। न लोकेऽस्मिन्द्विविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयानघ।  ज्ञानयोगेन साङ्ख्यानां कर्मयोगेन योगिनाम्। ३। न कर्मणामनारम्भ नैष्कर्म्य पुरुषोऽश्रुते। न च सन्यसनादेव सिद्धि समधिगच्छति। ४           श्रीभगवानुवाच न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्…

       धृतराष्ट्र उवाच धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः । मामकाः पाण्डवाश्चैव किमकुर्वत सञ्जय। १।          सञ्जय उवाच दृष्ट्वा तु पाण्डवानीकं व्यूढं दुर्योधनस्तदा।  आचार्यमुपसङ्गम्य राजा वचनमब्रवीत् । २। पश्यैतां पाण्डुपुत्राणामाचार्य महर्ती चमूम् । व्यूढां द्रुपदपुत्रेण तव शिष्येण धीमता। ३। अत्र शूरा महेष्वासा भीमार्जुनसमा युधि। युयुधानो विराटश्च द्रुपदश महारथः । ४। धृष्टकेतुश्चेकितानः काशिराजश्च वीर्यवान्।  पुरुजित्कुन्तिभोजश्च शैब्यश्च नरपुङ्गवः ।५।…

श्रीमद्भगवद्गीता प्रथमोऽध्यायः        धृतराष्ट्र उवाच धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः । मामकाः पाण्डवाश्चैव किमकुर्वत सञ्जय। १।          सञ्जय उवाच दृष्ट्वा तु पाण्डवानीकं व्यूढं दुर्योधनस्तदा।  आचार्यमुपसङ्गम्य राजा वचनमब्रवीत् । २। पश्यैतां पाण्डुपुत्राणामाचार्य महर्ती चमूम् । व्यूढां द्रुपदपुत्रेण तव शिष्येण धीमता। ३। अत्र शूरा महेष्वासा भीमार्जुनसमा युधि। युयुधानो विराटश्च द्रुपदश महारथः । ४। धृष्टकेतुश्चेकितानः काशिराजश्च वीर्यवान्।  पुरुजित्कुन्तिभोजश्च शैब्यश्च…

श्रीआदित्यहृदयस्तोत्रम् ततो युद्धपरिश्रान्तं समरे चिन्तया स्थितम्। रावणं चाग्रतो दृष्ट्वा युद्धाय समुपस्थितम् ॥ १ ॥  दैवतैश्च समागम्य द्रष्टुमभ्यागतो रणम् ।  उपगम्याब्रवीद्राममगस्त्यो भगवांस्तदा ॥ २ ॥  राम राम महाबाहो शृणु गुह्यं सनातनम्। येन सर्वानरीन् वत्स समरे विजयिष्यसे ॥ ३ ॥ आदित्यहृदयं पुण्यं सर्वशत्रुविनाशनम् । जयावहं जपं नित्यमक्षयं परमं शिवम् ॥ ४ ॥ सर्वमङ्गलमाङ्गल्यं सर्वपापप्रणाशनम्। चिन्ताशोकप्रशमनमायुर्वर्धनमुत्तमम् ॥ ५…

             देव्यपराधक्षमापनस्तोत्रम् न मन्त्रं नो यन्त्रं तदपि च न जाने स्तुतिमहो न जाने मुद्रास्ते तदपि च न जाने विलपनं  न चाह्वानं ध्यानं तदपि च न जाने स्तुतिकथाः । परं जाने मातस्त्वदनुसरणं क्लेशहरणम् ॥१ विधेरज्ञानेन द्रविणविरहेणालसतया  विधेयाशक्यत्वात्तव चरणयोर्या च्युतिरभूत् । तदेतत् क्षन्तव्यं जननि सकलोद्धारिणि शिवे कुपुत्रो जायेत क्वचिदपि कुमाता न भवति ॥ २ ॥ पृथिव्यां पुत्रास्ते…

देव्यपराधक्षमापनस्तोत्रम् न मन्त्रं नो यन्त्रं तदपि च न जाने स्तुतिमहो न जाने मुद्रास्ते तदपि च न जाने विलपनं  न चाह्वानं ध्यानं तदपि च न जाने स्तुतिकथाः । परं जाने मातस्त्वदनुसरणं क्लेशहरणम् ॥१ विधेरज्ञानेन द्रविणविरहेणालसतया  विधेयाशक्यत्वात्तव चरणयोर्या च्युतिरभूत् । तदेतत् क्षन्तव्यं जननि सकलोद्धारिणि शिवे कुपुत्रो जायेत क्वचिदपि कुमाता न भवति ॥ २ ॥ पृथिव्यां पुत्रास्ते जननि…