Geeta Cheptar-3 श्रीमद्भग्वदगीता तृतीयोऽध्यायः

अथ तृतीयोऽध्यायः

अर्जुन उवाच

ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते मता बुद्धिर्जनार्दन।

तत् कर्मणि घोरे मां नियोजयसि केशव। १।

 व्यामिश्रेणेव वाक्येन बुद्धि मोहयसीव मे।

तदेकं वद निश्चित्य येन श्रेयोऽहमाप्नुयाम् । २।

न लोकेऽस्मिन्द्विविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयानघ।

 ज्ञानयोगेन साङ्ख्यानां कर्मयोगेन योगिनाम्। ३।

न कर्मणामनारम्भ नैष्कर्म्य पुरुषोऽश्रुते।

न च सन्यसनादेव सिद्धि समधिगच्छति। ४

          श्रीभगवानुवाच

न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत् ।

कार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः । ५ ।

 कर्मेन्द्रियाणि संयम्य य आस्ते मनसा स्मरन्।

इन्द्रियार्थान्विमूढात्मा मिथ्याचारः स उच्यते । ६ ।

 यस्त्विन्द्रियाणि मनसा नियम्यारभतेऽर्जुन।

कर्मेन्द्रियैः कर्मयोगमसक्तः स विशिष्यते । ७ ।

नियतं कुरु कर्म त्वं कर्म ज्यायो ह्यकर्मणः।

 शरीरयात्रापि च ते न प्रसिद्धयेदकर्मणः । ८ ।

यज्ञार्थात्कर्मणोऽन्यत्र लोकोऽयं कर्मबन्धनः ।

तदर्थं कर्म कौन्तेय मुक्तसङ्गः समाचर। ९।

सहयज्ञाः प्रजाः सृष्ट्‌वा पुरोवाच प्रजापतिः।

 अनेन प्रसविष्यध्वमेष वोऽस्त्विष्टकामधुक् । १०।

देवान्भावयतानेन ते देवा भावयन्तु वः।

परस्परं भावयन्तः श्रेयः परमवाप्स्यथ। ११।

इष्टान्भोगान्हि वो देवा दास्यन्ते यज्ञभाविताः ।

 तैर्दत्तानप्रदायैभ्यो यो भुङ्क्ते स्तेन एव सः । १२।

यज्ञशिष्टाशिनः सन्तो मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषैः।

भुञ्जते ते त्वधं पापा ये पचन्त्यात्मकारणात्। १३।

अन्नाद्भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसम्भवः।

यज्ञाद्भवति पर्जन्यो यज्ञः कर्मसमुद्भवः । १४।

कर्म ब्रह्मोद्धवं विद्धि ब्रह्माक्षरसमुद्भवम् ।

 तस्मात्सर्वगतं ब्रह्म नित्यं यज्ञे प्रतिष्ठितम्। १५।

 एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह यः।

 अधायुरिन्द्रियारामो मोघं पार्थ स जीवति । १६ ।

यस्त्वात्मरतिरेव स्यादात्मतृप्तश्च मानवः ।

आत्मन्येव च सन्तुष्टस्तस्य कार्यं न विद्यते । १७।

नैव तस्य कृतेनार्थों नाकृतेनेह कश्चन।

न चास्य सर्वभूतेषु कश्चिदर्थव्यपाश्रयः । १८ ।

तस्मादसक्तः सततं कार्य कर्म समाचर।

असक्तो ह्याचरन्कर्म परमाप्नोति पुरुषः । १९ ।

कर्मणैव हि संसिद्धिमास्थिता जनकादयः।

लोकसङ्ग्रहमेवापि सम्पश्यन्कर्तुमर्हसि । २०१

यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जनः।

स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते। २१।

 न मे पार्थास्ति कर्तव्यं त्रिषु लोकेषु किञ्चन।

 नानवाप्तमवाप्तव्यं वर्त एव च कर्मणि। २२।

 यदि हयं न वर्तेयं जातु कर्मण्यतन्द्रितः।

मम वर्तानुवर्तन्ते मनुष्याः पार्थ सर्वशः । २३।

 उत्सीदेयुरिमे लोका न कुर्या कर्म चेदहम्।

सङ्करस्य च कर्ता स्यामुपहन्यामिमाः प्रजाः । २४।

सक्ताः कर्मण्यविद्वांसो यथा कुर्वन्ति भारत।

 कुर्याद्विद्वांस्तथासक्तश्चिकीर्षुर्लोकसङ्ग्रहम्। २५ ।

न बुद्धिभेदं जनयेदज्ञानां कर्मसङ्गिनाम् ।

 जोषयेत्सर्वकर्माणि विद्वान्युक्तः समाचरन्। २६ ।

प्रकृतेः क्रियमाणानि गुणैः कर्माणि सर्वशः।

अहङ्कारविमूढात्मा कर्ताहमिति मन्यते। २७।

तत्त्ववित्तु महाबाहो गुणकर्मविभागयोः।

गुणा गुणेषु वर्तन्त इति मत्वा न सज्ञ्जते। २८।

तानकृत्स्नविदो मन्दान्कृत्स्नविन्न विचालयेत्। २९।

प्रकृतेर्गुणसम्मूढाः सज्जन्ते गुणकर्मसु।

मयि सर्वाणि कर्माणि सत्र्यस्याध्यात्मचेतसा ।

निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः । ३०।

 ये मे मतमिदं नित्यमनुतिष्ठन्ति मानवाः।

श्रद्धावन्तोऽनसूयन्तो मुच्यन्ते तेऽपि कर्मभिः । ३१।

ये त्वेतदभ्यसूयन्तो नानुतिष्ठन्ति मे मतम्।

सर्वज्ञानविमूढांस्तान्विद्धि नष्टानचेतसः । ३२ ।

 सदृशं चेष्टते स्वस्याः प्रकृतेर्ज्ञानवानपि। प्र

कृतिं यान्ति भूतानि निग्रहः किं करिष्यति। ३३।

 इन्द्रियस्येन्द्रियस्यार्थे रागद्वेषऔ  व्यवस्थितौ।

 तयोर्न वशमागच्छेत्तौ  ह्यस्य परिपन्थिनौ । ३४।

 श्रेयान्स्वधर्मो विगुणः परधर्मात्तस्त्वनुष्ठितात् ।

स्वधमें निधनं श्रेयः परधर्मो भयावहः । ३५।

          अर्जुन उवाच

अथ केन प्रयुक्तोऽयं पापं चरति पूरुषः।

अनिच्छन्नपि वाष्र्णेय बलादिव नियोजितः । ३६ ।

          श्रीभगवानुवाच

काम एष क्रोध एष रजोगुणसमुद्भवः।

महाशनो महापाप्मा विद्धयेनमिह वैरिणम् । ३७।

धूमेनानियते वह्निर्यथादर्शी मलेन च।

 यथोल्बेनावृतो गर्भस्तथा तेनेदमावृतम्। ३८ ।

आवृतं ज्ञानमेतेन ज्ञानिनो नित्यवैरिणा।

कामरूपेण कौन्तेय दुष्पूरेणानलेन च। ३९।

इन्द्रियाणि मनो बुद्धिरस्याधिष्ठानमुच्यते ।

 एतैर्विमोहयत्येष ज्ञानमावृत्य देहिनम् । ४०।

तस्मात्त्वमिन्द्रियाण्यादौ  नियम्य भरतर्षभ।

पाप्मानं प्रजहि ह्येनं ज्ञानविज्ञाननाशनम्। ४१।

इन्द्रियाणि पराण्याहुरिन्द्रियेभ्यः परं मनः।

 मनसस्तु परा बुद्धिर्यो बुद्धेः परतस्तु सः । ४२ ।

 एवं बुद्धेः परं बुद्ध्वा संस्तभ्यात्मानमात्मना ।

जहि शत्रुं महाबाहो कामरूपं दुरासदम्। ४३।

ॐॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवदीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां

योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे कर्मयोगो नाम तृतीयोऽध्यायः ॥ ३॥